Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra zelzeleyle gündeme gelmeyen noktalarda hissedilen sarsıntılar risk durumunu da değiştirmişti. 1996’da yayınlanan sarsıntı risk haritası 27 yıl içinde değişmiş ve bölgeler için risk derecelendirmesi kaldırılmıştı. Erzurum’da ise son 3 günde yaşanan 16 zelzele, 1983’te bin 155 kişiyi hayattan koparan 6.9 büyüklüğündeki zelzelesi akıllara getirdi. Son günlerde yüklü olarak Aziziye’de yaşanan zelzelelerin 11’inin büyüklükleri 2’den fazla.
2 bin yılda can kaybıyla sonuçlanan 4 zelzele yaşayan Erzurum için ‘Son 3 günde meydana gelen 16 zelzele risk oluşturabilir mi?’ sorusu baş karıştırdı. Prof. Dr. Murat Utkucu Mart ayının başında Marmara’da 4 gündeki 10 zelzelenin akabinde, “Depremlerin öncü olup olmadığının fakat büyük sarsıntı olduktan sonra söylenebilir” diye konuşmuştu.
1’den 5’e kadar olan derecelendirme sisteminde en şiddetli sarsıntı üretme potansiyeline sahip bölgeler 1. derece sarsıntı bölgesi sayılıyor.1996 zelzele risk haritasına nazaran merkez üssü Erzurum olan zelzele 1. derece sarsıntı bölgesinde meydana geldi. Erzurum-Kars ortasındaki hatta meydana gelen sarsıntı yüksek rakımlı ve alüvyon yer olan Horasan’dan Narman’a kadar tesirli oldu. Zelzelenin olduğu nokta dayanıksız bir yer sahip olduğu için tabanda kaymalar da oldu.
2004’E KADAR 4 DEPREM
840 yılında büyüklüğü bilinmeyen bir sarsıntıyla sarsılan Erzurum’da tarihi surların 8 kulesi yıkılmıştı. Meyyit sayıları kesin olarak kaydedilememiş zelzelede yaklaşık 200 kişinin hayatını kaybettiği rivayet ediliyor. 2 ay süren yer sarsıntıları bölgede yaşayanları, tarlalarında yaşamak zorunda bıraktı. Haziran ayında yaşanan sarsıntı sonrası birçok kişi ikinci bir zelzele dehşetiyle uzun mühlet meskenlerine giremedi. 840 zelzelesinden sonra ise bölgede kaydedilen en tesirli zelzele yaklaşık bin 120 yıl sonra meydana geldi. 1859 yılında yeniden bir haziran günü sarsıntıyla sarsılan Erzurum’da bu defa can kaybı fazlaydı. 15 bin kişinin vefatıyla sonuçlanan sarsıntı 6.1 büyüklüğünde lakin 9 şiddetindeydi.
1983’te büyüklüğü 6.9 olan Erzurum zelzelesinde bin 155 kişi hayatını kaybetti. Lakin yakın tarihli Erzurum sarsıntıları ortasında en dikkat cazip olan zelzeleler 2004 yılında 3 gün ortayla gerçekleşen 2 zelzele oldu. Kandilli Rasathanesi’nin bilgilerine nazaran 5.1 ve 5.3 büyüklüğündeki iki sarsıntı sonucunda 10 kişi hayatını kaybetti. 2004 Erzurum sarsıntıları 720’den fazla artçı sarsıntıyı da beraberinde getirdi. Deprmlerin şiddetiyse 6 (güçlü) olarak açıklandı.
ERZURUM İÇİN ENDİŞELENİLMELİ Mİ?
Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş, son 3 günde 16 zelzelenin yaşandığı Erzurum’daki sarsıntı aktivitesiyle ilgili açıklamalarda bulundu.
Depremlerin büyüklüğünün giderek artması durumda endişelenmek gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Osman Bektaş, “Maraş sarsıntısından sonra Doğu Anadolu Fayı’nın etkilediği Kuzey Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu Faylarında sismik hareketin artabileceğini belirtmiştik. Lakin 13 Nisan’dan bu yana yaşanan küçük sarsıntılar sismik aktivitenin arttığını göstermez” dedi.
‘ÖNCÜ DEMEK İÇİN BÜYÜK ZELZELENİN YAŞANMASI GEREKİR’
Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu, daha evvel İstanbul’da kısa mühlet içinde olan çok sayıda sarsıntının akabinde ‘öncü’ zelzelelerle ilgili şöyle konuşmuştu:
“Bir küçük sarsıntısı ‘öncü deprem’ olarak nitelendirebilmek için öncüsü olarak gördüğümüz büyük zelzelenin olması gerekir. Büyük zelzele olduktan sonra öncesinde olan küçük sarsıntılar şayet büyük sarsıntısı oluşturan birebir fay üzerinde ve büyük sarsıntının odağı civarında oluşmuş iseler ‘öncü deprem’ olarak isimlendirilirler. Münasebetiyle ana şok dediğimiz büyük zelzele olmadan ‘öncü deprem’ nitelemesi kesin olarak yapılamaz.”