Gazeteci Murat Ağırel hakkında Aile Mahkemesinin verdiği 2 aylık önlem kararı Avrupa İnsan Hakları Kontratı (“AİHS”), Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına ve 6284 Sayılı Yasanın kararlarına aşağıda açıklanacağı üzere alışılmamıştır.
Talepte bulunan vekilin tezi kısaca özetle: Ağırel’in gazetede ve TV programlarında yasal duruma alışılmamış müvekkilinin kişilik haklarına atak içerikte yayın yaptığı için önlem talebinde bulunmuştur.
Aile Mahkemesi; Ağıerel’in, talep eden hakkında gazeteci olarak temelsiz argüman ve ithamlarını tekrarlama ihtimali epey yüksek olduğundan 6284 Sayılı Yasanın 5/1-a-f hususunda düzenlenen önlemlerin Ağırel hakkında uygulanmasına karar vermiştir.
Yukarıdaki açıklamalar ışığında Mahkeme basına sansür niteliğinde önlem kararı vermiştir. Lakin bu önlemin nasıl somut hayata uygulanacağı net olarak açıklanmamıştır.
6284 Sayılı Yasa
Öncelikle karar 6284 Sayılı Yasaya alışılmamıştır. Zira Ağırelin’in şikayet konusu hareketini bu yasa kapsamında kıymetlendirmek mümkün değildir.
Yasanın kapsamını düzenleyen 1.maddesine nazaran:
Şiddete uğrayan yahut şiddete uğrama tehlikesi bulunan:
• Kadınların
• Çocukların
• Aile bireylerinin
• Tek taraflı ısrarlı takip mağdurlarına
bu kanunun uygulanacağı karar altına alınmıştır.
Ağırel’in aksiyonu olsa olsa tek taraflı ısrarlı takip kapsamında olduğu ileri sürülebilir. Ancak Ağırel’in önlemi isteyen hakkında gazete haberi yapması yahut televizyon programında konuşması nasıl ısrarlı takip olarak nitelendirilebilir, anlamak çok sıkıntı.
Kanun’un kapsam ve hedef hususları dikkate alındığında, somut olayda 6284 sayılı Kanun kapsamına giren bir şiddet uygulaması yahut uygulanma tehlikesi bulunmamaktadır. Taraflar ortasındaki uyuşmazlık Basın Kanunu ve Türk Uygar Kanunu’nun kişilik hakkına ait gözetici kararları çerçevesinde ve genel mahkemeler nezdinde kıymetlendirilmesi gereken bir husustan ibarettir.
Buna karşılık 6284 sayılı Kanun kapsamında ise bayana karşı şiddet ve konut içi şiddet ile çaba maksadı çerçevesinde bir kısım şiddet uygulayanlar hakkında önlem kararları verilmesine dair düzenlemeler yer almaktadır. Kanun’un kapsamı, emeli çerçevesinde açıkça sonlandırılmıştır. Bu hususta toplum içerisinde “şiddet” olarak tanımlanabilecek her olgunun bu Kanun kapsamında önlem kararı verilmesini yetkili makamlara tanıdığı kabul edilemez.
Kaldı ki somut olayda, Kanun kapsamında “şiddet” olarak tanımlanan mahiyette bir fiil ve davranış yahut böylesi bir davranışa ait tehditte de bulunulmuş değildir. Somut olaya husus “haber yapılması” olgusu, önlem talep edenin “gerçekdışılık” savı bulunsa dahi 6284 sayılı Kanun kapsamında bir “şiddet” fiili yahut tehdidi teşkil etmez.
Tedbir talep eden tarafın kişilik hakkı ihlali savı bu hususta yargılamaya yetkili genel mahkemelerin vazife alanına giren bir uyuşmazlıktır. 6284 sayılı Kanun uyarınca ilgili önlemlere karar vermeye yetkili Mahkemelerin böylesi ilgisiz uyuşmazlıklar ile meşgul edilmemesi gerektiği üzere, bu Mahkemelerin böylesi uyuşmazlıklarda 6284 sayılı Kanun kapsamında karar verme konusunda misyonlu ve yetkili oldukları da kabul edilemez.
Tedbir kararı 6284 Sayılı Yasanın 5/1-a ve f fıkralarında düzenlemeleri kapsamaktadır. (a) fıkrası mağdura yönelik şiddet tehdidi, hakaret, aşağılama yahut küçük düşürmeyi içeren kelam ve davranışlarda bulunmasını yasaklamaktadır. Ayrıyeten (f) fıkrası ise korunan bireylerin irtibat araçlarıyla yahut sair surette rahatsız edilememesini düzenlemektedir. Kanun maksadı ve münasebeti dikkate alındığında burada irtibat araçlarında kast edilen telefon ve whatsapp üzere araçlar ve sair toplumsal medya kanallarıdır. Yazılı basını ve televizyonu bu kapsama sokmayı düşünmek ne Yasanın hedefiyle, ne de Yasanın münasebeti ile uyuşmaz. 6284 sayılı Kanun kapsamında önlem kararı vermeye yetkili makamların da, böylesi Kanun kapsamına girmeyen uyuşmazlıklar hakkında kelam konusu Kanun kapsamında önlem kararı vermeye yönelik yetki ve vazifelerinin bulunmadığı açıktır.
Ayrıca karar ile verilen önlemler önleyici önlem mahiyetindedir. 6284 sayılı Kanun’un 8. Unsuru ile önleyici önlem kararlarının verilmesine yönelik ispat yükü ve kanıtların kıymetlendirilmesi yolu açıkça düzenlenmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin Salih Söylemezoğlu kararında (B. 2013/3758 T. 6.1.2016) da açıkça vurgulandığı üzere, önleyici önlem kararları, hami önlem kararlarından farklı olarak kanıt ve evrak aranmaksızın karar verilebilecek önlemler değildir. “Buna ait Kanun münasebetinde, şiddete maruz kalan yahut maruz kalma tehlikesi altında bulunan bireylerle ilgili kollayıcı önlem kararı verilebilmesi için rastgele bir kanıt araştırması yahut evrak ibrazı aranmazken önleyici önlem kararı verilebilmesi için kişinin şiddete maruz kaldığı yahut maruz kalma tehlikesi altında bulunduğu konusunda olguların varlığının gerektiği, aksi taraftaki uygulamanın şahıslara kanunla sağlanan hakkın berbata kullanılmasına sebebiyet verebileceği hususu vurgulanmıştır” (Salih Söylemezoğlu Başvurusu, Paragraf 35). Bu hususta Mahkeme’nin somut olayın özelliklerine dair kanıt değerlendirmesi yapması ve bu mevzuda münasebete yer vermesi gerekir. Lakin mevcut kararda bu gereklilik yerine getirilmemiştir.
İtiraz mercii tarafından yapılacak değerlendirmede, hakkında önlem kararı verilen Murat Ağırel’in savunma hakkının ihlal edilmemesi ve Mahkeme tarafından gerekçeli karar hakkının gözetilmesi gayesiyle, 6284 sayılı Kanun kapsamında sunmuş olduğumuz itirazlar da dikkate alınarak itiraz mercii tarafından ayrıntılı inceleme yapılması gerekmektedir. Hakikaten Anayasa Mahkemesi’nin Salih Söylemezoğlu müracaatına ait kararında da bu konular açıkça aktarılmıştır: “Bunun yanında müracaat konusu olayda olduğu üzere aciliyet ögesinin ortadan kalktığı ve müracaatçının itirazlarını kelamlı olarak sunamadığı itiraz basamağında ise mahkemenin, tek taraflı argümana dayanılarak verilen önlemlerin yerindeliğini, itiraz edenin ileri sürdüğü beyan ve kanıtlar çerçevesinde her iki taraf için öngörülen hak ve menfaat istikrarını de gözeterek değerlendirmesi gerekmektedir” (Salih Söylemezoğlu Başvurusu, Paragraf 40).
Tedbir kararında bütün olarak değerlendirildiğinde Ağırel’in gazetecilik faaliyeti ve TV’lerde önlemi talep eden ait haber yapmasını gaye aldığı anlaşılmaktadır. Bu yaklaşım açıkça basına sansürdür ve tüzel değildir. Haber yoluyla şiddetin yahut hakaretin üzere maddede sayılan ögelerin nasıl gerçekleştiği açıklanmamıştır. Kelam konusu kararın icra kabiliyeti bulunmadığı için de kaldırılması gerekir.
Yukarıdaki açıklamalar ışığında bu karar tabir ve basın özgürlüğüne gözdağı ve ihlalidir. 6284 sayılı Kanun üzere bayana karşı ve konut içi şiddet ile çabayı amaç alan bir kanunun böylesi sair kapsam dışı hedeflere araç edilmeye çalışılması da, Kanun’un ulvi gayesinin gölgelenmesi maksadına hizmet etmekten öteye gitmeyecektir.
Ayrıca anılan Yasanın 1. Unsurunun 2. Fıkrası, Yasanın uygulamasında Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile Türkiye’nin taraf olduğu memleketler arası mukavelelerin temel alınacağı belirtilmiştir.
AİHS’e Nazaran Kararın Değerlendirilmesi
AİHS’in 10. Hususu; haber ve görüş verme özgürlüğü de içinde olmak, ancak bunla hudutlu olmamak üzere, söz özgürlüğünün hiçbir kamu makamının müdahalesine tabi olmaksızın kullanılacağını teminat altına almaktadır.
Ayrıca Anayasamızın 90. Unsuruna nazaran, temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası andlaşmalarların kararları ile maddelerin düzenlemeleri ortasında çelişki olması halinde, milletlerarası andlaşma kararlarına üstlük tanınacağını karar altına almıştır. Münasebetiyle 6284 Sayılı Yasanın kararları ile AİHS’nin kararları ortasında çelişki olması durumunda , AİHS’in kararların uygulanacaktır.
Olayımızda velev ki önlem kararı 6284 Sayılı Yasanın kararlarına uygun olmadığı üzere, kelam konusu karar Anayasamızın 90. Unsuru düzenlemesi nedeniyle AİHS 10. Maddesi’ne de karşıt niteliktedir. Hasebiyle önlem kararı, söz özgürlüğünü kısıtlama ihtimali olduğu için hukuka alışılmamış mahiyettedir.
Anayasaya Nazaran Kararın Değerlendirilmesi
Anayasamızın 28. Hususu basın hürdür, sansür edilemez demektedir. Kelam konusu önlem kararı, haber yapma ve yayma özgürlüğünün yasaklanması halinde de yorumlanacağı için bu Anayasa kararına terstir.
Sonuç
Aile Mahkemesinin Ağırel hakkında verdiği önlem kararı; mahkemenin yetki ve misyon alanına girmeyen bir bahiste karar vermesi, AİHS, Anayasa ve 6284 Sayılı Yasanın kararlarına alışılmamış olması nedeni ile bizce yok kararındadır. Hasebiyle itiraz üzerine ilgili Aile Mahkemesi bu kararı geçersiz saymalı, önlem kararı derhal kaldırılmalıdır. Ayrıyeten itiraz değerlendirmesinde, somut uyuşmazlığın 6284 sayılı Kanun kapsamında bulunan bir şiddet fiili kelam konusu olmadığı; önlem talep edenin hakkında yapılan haberlere ait 6284 sayılı Kanun kapsamında bir müdafaaya muktedir olacak bir şiddet olayına maruz kalmadığı, bu prestijle uyuşmazlığın kelam konusu Kanun’un kapsamında olmayan bir olgu teşkil ettiği; önlem kararının 6284 sayılı Kanun’un 8. Unsuru çerçevesinde öngörülen ve Anayasa Mahkemesi kararlarında da açıkça söz olunan mahiyette ispat yüküne ve değerlendirmesine dair kuralları gözetmediği; gerekçeli karar içermediği; önlem kararı ile verilen önlemlerin, somut uyuşmazlık bakımından icra edilebilirliğinin bulunmadığı dikkate alınarak, kelam konusu önlem kararının kaldırılması talep edilir..