Dünyada her yıl 10 milyon kişi kanser nedeniyle hayatını kaybediyor. Yaklaşık her üç kanserden 1’inden de beş değerli risk faktörü sorumlu oluyor: Fazla kilolu ya da şişman olmak, meyve ve sebzeyi az tüketmek, hareketsiz ömür sürmek, sigara ile alkol tüketmek. Münasebetiyle hayat alışkanlıklarında yapılacak olan değişimlerle kanser riskini azaltmak mümkün olabiliyor. O denli ki yapılan araştırmalara nazaran; risk faktörlerine karşı tedbir alındığında kanser gelişimi yüzde 30-40 üzere kıymetli bir oranda önlenebiliyor. Pekala, kanser olmamak için neler yapılabilir? Kanser olmamak için nasıl beslenilmeli? Kansere karşı nasıl tedbirler alınmalı?
Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Hüseyin Engin, kanserden korunmamız için almamız gereken tedbirleri anlattı; değerli teklifler ve ihtarlarda bulundu.
KANSERE KARŞI 12 TESİRLİ ÖNLEM!
Haftanın 5 günü tempolu yürüyün!
Kansere karşı korunmada tertipli antrenman yapmak büyük kıymet taşıyor. Çünkü, sistemli ve gerçek uygulanan antrenmanlar; metabolizmayı olumlu etkiliyor, bağışıklık sistemini güçlendiriyor, fazla kilolardan kurtulmamıza takviye oluyor ve gerilimi azaltıyor. Yapılan çalışmalarda, haftada 5 gün 30’ar dakika tempolu yürüyenlerde; göğüs, kalın bağırsak, rahim ve prostat kanseri daha az görülmüş. Bu nedenle haftanın iki- üç günü günde bir saat ya da haftanın beş günü 30’ar dakika yürümeyi alışkanlık edinin. Yürüyüşün yanı sıra yüzmek, bisiklet sürmek ve tenis üzere aktiviteler de sıhhatimizi olumlu etkileyen antrenmanlar ortasında yer alıyor.
Fazla kilolarınızdan kurtulun
Yapılan çok sayıda araştırma, fazla kilo ve obezitenin pek çok kanser tipini tetiklediğini gösteriyor. Östrojen ve insülin de dahil olmak üzere, birtakım hormonların kanda yüksek seviyede olması belli kanserlere yakalanma riskini arttırabiliyor. Araştırmalar, obezite ve fizikî aktivite yetersizliğinin bilhassa göğüs, kolon, yemek borusu, karaciğer ile rahim kanserlerine yakalanma riskini yüzde 20-25 oranında artırdığını gösteriyor. Bu nedenle sağlıklı beslenme ve nizamlı fizikî aktiviteyle ülkü kilonuza kavuşmanız büyük kıymet taşıyor.
Sigarayı çabucak çöpe atın
Sigara başta akciğer kanseri olmak üzere pek çok kanser çeşidinin gelişmesine yol açan en kıymetli etken. Yapılan bilimsel çalışmalar, akciğer kanserinin yüzde 90’ının sigara ve tütün eserlerinin kullanımına bağlı olarak geliştiğini ortaya koyuyor. Ayrıyeten sigara ve tütün kullanımı en az 10 farklı kanserin oluşmasında direkt ya da dolaylı olarak tesirli oluyor. Çünkü sigara dumanında dört binden fazla kimyasal unsur yer alıyor ve bunlardan en az 250’sinin ziyanlı olduğu ve 50’den fazlasının da kansere yol açtığı biliniyor.
Sağlıklı ve istikrarlı beslenin
Günde en az 5 porsiyon zerzevat ile meyve tüketin ve kanser riskini artıran besinlerden uzak durun. Örneğin kırmızı eti haftada en fazla yarım kilo ile sonlandırın. Bunun yerine; balık, tavuk ve hindi üzere beyaz etleri tercih edin. Bakla, kuru fasulye, nohut, börülce ile mercimek üzere bitkisel proteinleri sofranızdan eksik etmeyin. İşlenmiş tahıl eserleri yerine tam buğday, tam çavdar, tam yulafı tercih edin. Tuz alımınızı günde 2-3 gram ile sınırlayın. Mevsiminde olmayan zerzevat ve meyvelerde kanser gelişme riskini artıran hormon desteği ve kimyasallar daha fazla kullanılıyor. Bu nedenle zerzevat ile meyveleri mevsiminde tüketin.
Etleri mangalda pişirmeyin
Etleri kısa vakitte yüksek ateşte pişirmek üzere usullerden kaçınmanız da değer taşıyor. Örneğin mangal prosedürünü tercih etmeyin. Çünkü pişirme sırasında ortaya çıkan polisiklik aromatik hidrokarbonlar kanser riskini artırıyor. Tekrar de mangal kullanacaksanız etleri yakmamaya dikkat edin. Kanserden korunmak için en ideali yemekleri buğulama ve buharda üzere klasik sistemler ile pişirmek.
İşlenmiş eserlerden kaçının
Kanserden korunmak için işlenmiş eserlerini mümkün olduğunca tüketmeyin. Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Hüseyin Engin, besinlerin dayanıklılığını artırmak için besinlerin bir ekip süreçlere tabi tutulabildiklerine dikkat çekerek, ”Örneğin işlenmiş balık eserlerindeki polikloronil bifenil ve öteki besinlerde kullanılan sodyum benzoatin kanser riskini artırabildiği yapılan çalışmalarda ortaya konmuş. Ayrıyeten sosis, salam, sucuk ve jambon üzere işlenmiş et eserlerini mümkün olduğunca az tüketin.” diyor.
Alkollü içecekleri bırakın
Alkol tüketimi baş-boyun bölgesi, yemek borusu, karaciğer, kalın bağırsak, pankreas ve göğüs kanserinin bilinen sebeplerinden. Bilhassa sigara ile birlikte alkol almak kanser riskini hayli yükseltiyor. Prof. Dr. Hüseyin Engin, “Alkolün alım müddeti ve günlük tüketilen ölçüsü arttıkça kanser riski de artıyor. Lakin alkol kullanımı ile ilgili inançlı bir eşik yok. Hasebiyle alkollü içecekleri hiç tüketmemeniz en doğrusudur.” diyor.
Enfeksiyonlara karşı ‘önlem’ alın
Dünyada her beş kanserden biri kronik enfeksiyonlara bağlı gelişiyor. Örneğin helicobacter pylori bakterisi mide kanserine, hepatit B virüsü karaciğer kanserine, herpes kümesi kimi virüsler de cilt ile rahim ağzı kanserine yol açabiliyor. Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Hüseyin Engin, “Aslında enfeksiyonların birçok önlenebiliyor yahut tedavi edilebiliyorlar. Hasebiyle enfeksiyonlardan korunmak için tedbir alınmalı, hastalık geliştiyse kronikleşmemesi için vakit kaybetmeden bir tabibe başvurulmalı.” diye konuşuyor.
Aşıları ihmal etmeyin
Kanserden korunmak için dikkat etmeniz gereken bir öteki kıymetli nokta da ‘aşılarınızı nizamlı yaptırmak’ olmalı. Risk altında iseniz yahut Hepatit B’nin sık görüldüğü yerlerde yaşıyorsanız, Hepatit B aşısı olmanız karaciğer kanserinden korunmanız için çok kıymetli. Human Papilloma Virüsünün (HPV) muhakkak tipleri de bayanlarda rahim ağzı (serviks) kanseri üzere kimi kanser tiplerinin gelişme riskini artıyor. Dünya Sıhhat Örgütü; rahim ağzı kanserine karşı 9-13 yaşlarındaki kız çocuklarına aşı yapılmasını öneriyor.
Düzenli ve kaliteli uyku şart
Uykusuzluk da kanser riskini artıran değerli etkenler ortasında yer alıyor. Uyku sırasında bağışıklık sisteminin güçlü olmasında rol oynayan birçok hormon salgılanıyor. Ayrıyeten bedende gelişen kanser hücrelerinin değerli bir kısmı bağışıklık hücreleri tarafından uyku sırasında yok ediliyor. Hasebiyle sistemsiz ve kalitesiz uyuduğumuzda hormonlar ile metabolizmamız fonksiyonlarını yerine getiremeyince, kanserin gelişme riski artıyor.
Tarama programlarını aksatmayın
Herhangi bir yakınma olmasa bile tarama testlerinin tertipli olarak yaptırılması yaşamsal ehemmiyet taşıyor. Bu hedefle 50 yaşından sonra, kansere dönüşebilen poliplerin saptanması ve tedavisi için 5-10 yılda bir kolonoskopi yapılması, 30 yaşından sonra 5 yılda bir PAP Smear ve HPV DNA testi ile rahim ağzı kanseri oluşumu için risk oluşturan CIN lezyonlarının saptanması ve tedavisi son derece kıymetli. Tekrar 40 yaşından sonra 2 yılda bir yapılacak olan mamografi tarama ile göğüs kanseri için öncül lezyonların saptanması mümkün oluyor.
Kış güneşine dikkat!
Son yıllarda, yetersiz D vitamini alımı ile kimi kanser tipleri dahil pek çok hastalığın gelişme riski ortasında münasebet olduğu biliniyor. Prof. Dr. Hüseyin Engin, “D vitamininin en güzel kaynağı ise güneşten sağlanan ultraviyole ışınlarıdır. İhtiyacın yüzde 90’ı bu biçimde karşılanabiliyor. Deride D vitamini oluşabilmesi için bedenin eller, kollar, bacaklar ve yüz üzere en az yüzde 25’lik kısmının 15-20 dakika mühlet ile güneş ışınlarının dik olarak gelmediği sabah saat 10:00’dan evvel, öğlenden sonra 16:00’dan sonra güneş ışınlarıyla temas edilmesi gerekiyor” diyor.
Ancak vitamin D’nin temel kaynağı olan güneşin kış ayları da dahil olmak üzere fazlası ve bilhassa UV ışınlarının güçlü geldiği 10:00 – 16:00 saatleri ortasında maruz kalınması ziyanlı oluyor. “Çünkü UV ışınlarının deri kanseri ve malign (kötü huylu) melanom üzere insan sıhhati üzerine önemli ziyanları vardır” ikazında bulunan Prof. Dr.Hüseyin Engin, “Bu saatler ortasında güneşin altında kalınmamalı, kalınması gerekiyorsa da gerekli tedbirler alınmalı. Güneşten korunma en güzel halde gölgelik yerler, güneş gözlüğü, uygun giysi ve şapka ile sağlanıyor. Güneş kremi de yüz ve eller üzere bedenin güneşe maruz kalan kısımları için gerekli oluyor.” diye konuşuyor. Ayrıyeten kozmetik gayeli ultraviyole (örneğin solaryum) ışınlarına uzun mühlet maruz kalmak da tehlikeli oluyor.