SEYHAN AKINCI- Artık şaşırmayacağınızı söylediğiniz noktada bir kere daha sizi hayrete düşürmeyi başarıyor İstanbul. Yer bu kere uzun yıllardır metruk bir hâlde duran ünlü Fener Konutları. Bu harabe yapılar İBB Miras’ın onarım çalışmalarının akabinde Cibalikapı’dan başlayıp Sveti Stefan Kilisesi’ne kadar uzanan kıyı şeridi boyunca bir kültür rotası olarak uzanıyor sanatseverlerin önünde. Haliç’in Balat kıyısına hapsolmuş bu meskenler ismini Fener semtinden alıyor. Fener Meskenleri, 18. YY’da bölgede değişim göstermeye başlayan hayat biçimlerinin ve yapı alanlarındaki yeni üslup arayışlarının bir yorumu olarak karşımıza çıkıyor. Devrin İstanbul sivil mimarisinde değerli bir yer tutan bu konutlar, “Fenerli Beyler” olarak bilinen Osmanlı yöneticileri tarafından, büyük konutların “selamlık” ya da “divanhanesi” olarak inşa ettirilen yapılar olarak biliniyor. Konutların, Rum mimarisinin yapı tekniğini yansıtmakla birlikte bezeme ve yer biçimlenişi bakımından Osmanlı yapıları ile büyük benzerlikler taşıdığı kayıtlara geçen bilgiler ortasında yer alıyor. Gerçekleştirilen onarım sonrası bu yapılar Haliç Sanat ismiyle İBB Miras’ın onarım çalışmalarının akabinde ömür ve stant galerileri alanı olarak kente kazandırıldı. Yüzyıllardır İstanbul’un dönüşümüne tanıklık eden bu üç mesken artık farklı sanatkarların yapıtlarına mesken sahipliği yapıyor.
İkinci konutta yer alan Fatih Alkan’ın “Devinen Devrim” isimli standı insanın ruh ile vücut ahengine odaklanıyor.
Hafıza kuşları
Fener Evleri’nin birincisi İstanbul’un çok katmanlı kültürel mirasının değerli yapılarından olan Ceneviz Konutu, yeni sanatın değerli isimlerinden Vahap Avşar’ın “Ömür Tamirhanesi” başlıklı standı ile kapılarını açtı. İsmini sanatkarın babası Mehmet Ali Avşar’ın konut gereçleri onardığı dükkânı Ömür Tamirhanesi’nden alan standın odağında sanatkarın “Ömür Geçiyor” isimli yapıtı yer alıyor. Demans teşhisi koyulan babasıyla birlikte çalışarak hayat, hatıra, yaşanmış bir ömrü hatırlamak ve unutmak üzere hislere dokunuyor. Babasının çizdiği kuş formlarını ferforje metal heykellere dönüştürüyor. Sanatkarın “Özgürlük Operasyonu” isimli öbür yapıtı ise ülkelerin ve toplumların kendi özgürlüklerini kendilerinin belirlemesine yönelik bir davet niteliği taşıyor. Binanın üst katında yer alan el otomobilleri buradaki onarım sürecinin akabinde sanatçı Vahap Avşar’ın elinde farklı bir yapıta dönüşmüş. Avşar, bunu şu sözlerle anlatıyor: “Şantiye esnasında çalışmaları izlerken bu el otomobilleri ilgimi çekmişti. Bir sürü genç çocuk burada emek verdiler. Onların emeği ve personelliği ile ilgili bir şey yapmak istedim. ‘Ömür Geçiyor’ isimli bu eser ise yeri birinci gördüğümde aklımdaki birinci işti. Babamla birlikte yaptım. Babam 85 yaşında bir zanaatkâr ve bir Alzheimer hastası. Onunla bir mühlet çalışıp geçmişte yaptığı şeyleri hatırlatmayı istedim. Bir ay sonunda bu eser ortaya çıktı. Ben beş-altı yaşlarındayken çizdiği kuş fotoğraflarını tekrar çizdirip, o kuş fotoğraflarını heykel hâline getirdik. Yapıtla hem yeri aydınlatmak hem de bu kadar acı ve kasvetli bir kıssayı daha hafif ve ışıklı bir hâle getirmek istedim.”
“Ömür Geçiyor” isimli yapıtı sanatçı Vahap Avşar demans hastası babası ile birlikte yapıya özel olarak tasarladı.
“Bu yaklaşım önemli”
Bu sıradaki ikinci konut; Fener semtinde, Abdi Subaşı Mahallesi, Sadık Ahmet Caddesi ile Abdülezelpaşa Caddesi’nin kesişiminde ve yapının art cephesi Haliç Surları’na bitişik. Yan tarafında ise Haliç Surları’na ilişkin bir kule yer alıyor. 18. YY’a tarihlenen, bütünlüğünü büyük oranda koruyarak günümüze ulaşan kâgir yapı, orta katıyla birlikte iki kata sahip. Kemer köşelerinde lale motiflerinin dikkat çektiği, bitkisel bezemeli kalem işleri bulunuyor. Araştırmacılara nazaran kelam konusu baca ve süslemeler, yapıda uzun müddetli konaklamaya işaret ediyor. Aktüel sanatın kıymetli isimlerinden Fatih Alkan’ın “Devinen Devrim” isimli standı insanın ruh ile vücut ahengine odaklanıyor. Daha evvelden imza attığı ve yapıya özel olarak burada sergilenmesi için seçtiği yapıtları ikinci meskende yer alan sanatçı Fatih Alkan yeni sergileme alanlarının genç sanatkarlar için ehemmiyetini şu sözlerle vurguluyor: “Endüstriyel mühendislikten sonra bu işleri yapmaya başlayınca çok hoşuma gitti. İşlerimi görenlerden birlikte çalışma teklifleri geliyor. Ama galerilerle çalışmak bana hiç uymadı. Onlar benim şöyle ya da bu türlü yapmamı istiyor. İBB Miras’ın yaklaşımı bana çok uydu, sağladıkları imkanla atölyede duran çalışmalarım görünür oldular. Bu yaklaşım genç sanatkarlar için acayip kıymetli bir şey.”
25 yıllık üretim
Diğer mesken ise Fener semtindeki 18. YY’a ilişkin üç katlı yapı. Her bir katın girişi birbirinden bağımsız olarak tasarlanmış. Duvarları ve üst örtüsünde bitkisel motifler ile perde motifleri dikkat çekiyor. Haliç Sanat 3’te Hülya Özdemir ile Ferhat Satıcı yapıtlarından oluşan “Solgun Yolların Gölgesinde” standı, 1990’lardan beri birlikte üreten iki sanatkarın aldıkları yolu ve buna bağlı olarak seyahat belleğinin oluşturduğu üretim ile diyalog izleğine odaklanıyor. Yaklaşık 25 yıllık üretim sürecinin sonuçlarını gözler önüne seren stantta, Satıcı ve Özdemir’in görüntü çalışmaları ile desenleri yer alıyor.