Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 18 Mart’taki Mısır ziyareti kapsamında mevkidaşı Samih Şukri ile yaptığı ikili görüşmeyle ilgili basın mensuplarının sorularını yanıtladı.
“Güzel bir görüşme gerçekleştirdik, açık ve samimi bir görüşme oldu” diyen Çavuşoğlu, Türkiye’de de kısa da olsa görüşme sağlandığını ve ikili ilgilerin nasıl geliştirileceği konusunun ele alındığını aktardı.
Çavuşoğlu, Mısırlı mevkidaşı ile bilhassa bölgesel bahislerde açık ve net bir formda görüş alışverişinde bulunulduğunu, heyetler ortası görüşmede de her mevzunun ele alındığını söz etti.
diyen Çavuşoğlu, “Ticaretimiz, 10 milyar dolara yaklaştı. LNG ithalatı sebebiyle biraz istikrar onların lehine lakin biz bundan şikayetçi değiliz” diye konuştu.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin daha uzun vadeli LNG muahedesi yapmak istediğini söyleyerek “Bizdeki LNG terminalleri sayesinde şu anda Güneydoğu Avrupa ülkelerine, Balkan ülkelerine gaz ihracatı da yapıyoruz. Hasebiyle Mısır gazının da Türkiye üzerinden üçüncü ülkelere ihracatı yapılabilir. En son Bulgar Gaz’la BOTAŞ’ın bir muahedesi oldu. Hatta LNG konusunda uzun vadeli kontrat imzalamak istiyoruz. Bu türlü bir teklifte bulunduk” dedi.
Ortak İktisat ve Ticaret Kurulu (JETCO) sisteminin kurulmasını, Ortak Ticaret Odası kurulmasının ve iş forumları düzenlenmesinin teklif edildiğini söyleyen Çavuşoğlu, Dış Ekonomik Münasebetler Konseyinde (DEİK) İş Kurulunun yine canlandırılması gerektiğini ve Mısır tarafının buna çok ehemmiyet verdiğini vurguladı.
YENİLENEBİLİR GÜÇ KONUSUNDAKİ İŞBİRLİĞİ
Çavuşoğlu, bilhassa yenilenebilir güç, güneş gücü üzere bahislerde işbirliğinin artırılmasını istediklerini aktararak “Mısır da ROSATOM’a nükleer güç santrali kurduruyor. Bizim Akkuyu’daki deneyimimizle bilhassa alt işlerde misyon yapan firmalarımızın buradaki çalışmalara katkı sağlayabileceğini düşünüyoruz” dedi.
Ro-Ro seferlerinin yine başlatılmasını, savunma işbirliğini geliştirme, askerler ortasındaki diyaloğu artırma konusunun görüşüldüğünü kaydeden Çavuşoğlu, üniversiteler ortasında işbirliği, öğrenci değişimi hususlarının da ele alındığını belirtti.
“İLİŞKİLERİMİZİ EN ÜST SEVİYEYE ÇIKARMA KONUSUNDA MUTABIK KALDIK”
Çavuşoğlu, Mısırlı mevkidaşını Ankara’ya davet ettiğini söyleyerek “Diplomatik bağlarımızı en üst seviyeye çıkarma konusunda mutabık kaldık. Önümüzdeki süreçte hangi adımları atacağız onları değerlendirdik” dedi.
Türkiye’nin Mısır’da önemli yatırımları olduğuna dikkati çeken Çavuşoğlu, şunları kaydetti:
“Bu yatırımlarımız 2 milyar doları geçti ve daima artıyor. Birtakım firmalarımızın uzun periyodik oturma müsaadesi, vize üzere problemleri konuşmak istedik. Biz hususları açmadan daha onları çözeceklerini söylediler. Sonuçta her şey düzgüne gidiyor.”
Çavuşoğlu, Suriye, Irak, İran-Suudi Arabistan olağanlaşması, Ukrayna-Rusya Savaşı, Filistin konusu, Somali ve Etiyopya üzere bölgesel sorunların görüşüldüğünü belirterek “Mısır’ın Etiyopya’yla su problemi var, bizim de komşu ülkelerle -İran’la, Irak’la, Suriye’yle- birebir halde su problemimiz var. O bahislerde deneyimliyiz. Bilhassa arabuluculuk konusunda yardıma muhtaçlık duyarlarsa gerekli takviyesi verebileceğimizi söyledik” diye konuştu.
Türkiye’nin Etiyopya’yla da Sudan’la da ilgilerinin uygun olduğunu hatırlatan Çavuşoğlu, görüşmede Libya’nın ayrıntılı bir formda konuşulduğunu aktardı. Çavuşoğlu, “Libya’da bilhassa birbirimize rakip olmadığımız ve aslında Libya’nın istikrarı için birlikte çalışmamız gerektiği konusunda hemfikiriz. Bu hususta da istişarelerimizi sıklaştıracağız” dedi.
“İLİŞKİLERİN KOPTUĞU PERİYOTTA TİCARET DEVAM ETTİ”
Ziyaret kapsamında Türk iş insanlarıyla da bir ortaya geldiğini belirten Çavuşoğlu, iş insanlarının bilhassa bürokrasi ve öteki bahislerde da önemli dayanak görmeye başladığını söyledi.
Çavuşoğlu, Türk firmalarının Mısır’da ticaret ve yatırım yapmaktan şad olduğuna işaret ederek “İlişkilerimizin koptuğu devirde de ticaretimiz devam etti, yatırımlar devam etti, firmalarımıza yönelik olumsuz rastgele bir şey olmadı. Ro-Ro nakliyatı üzere kimi mevzularda olumsuz olaylar yaşandı lakin onları da düzeltiyoruz” dedi.
Mısır’ın ABD ile özel bir ticaret muahedesi olduğunu hatırlatan Çavuşoğlu, Türk iş insanlarının bu muahededen faydalandığını, Avrupa Birliği‘ne de (AB) tıpkı biçimde ihracat yapabildiğini kaydetti.
Çavuşoğlu, basın mensuplarının Mısır’a büyükelçi atanması hakkındaki sorusuna, “Cumhurbaşkanları bir ortaya gelirse onlar açıklasınlar diye planlıyorduk. Artık seçim vaktinde bu bir ortaya gelme gecikirse, o vakit tekrar Cumhurbaşkanlarına arz edeceğiz, tahminen bir sonraki ziyarete hazırlanırız” karşılığını verdi.
“ESAS DÖNÜM NOKTASI DOHA’DAKİ GÖRÜŞME”
İki ülke ortasındaki bir olgunlaşma süreci yaşandığını kaydeden Çavuşoğlu, “Aslında, Şukri’yle New York’ta da biz bu yol haritası üzerinde anlaşmıştık. Evvel yardımcılarımız bir ortaya gelecekti, sonra üçüncü ülkede biz bir ortaya gelecektik, sonra Cumhurbaşkanlarımızın bir ortaya gelmesinin hazırlığını yapacaktık. Lakin Doha’da birden olumlu manada bir oldu-bitti oldu. Temel dönüm noktası Sayın Cumhurbaşkanı’mızın Doha’daki görüşmesi oldu” dedi.
Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanlarının Doha görüşmesi öncesi perde ardında fevkalâde bir şey yaşanmadığı belirterek güvenlikle ilgili istişareler olduğunu ve çok sayıda görüşme yapıldığını kaydetti.
Libya ve deniz yetki alanları mutabakatı ile ilgili soruları yanıtlayan Çavuşoğlu, “Bizim Libya’yla yaptığımız deniz yetki alanları muahedesi, Mısır’ın aleyhine değil. Mısır’ın Yunanistan’la yaptığı mutabakat da bizim aleyhimize değil. O muahedede Mısır tarafı bağlantılar soğukken bile bizim kıta sahanlığımızın hudutlarına riayet etti” diye konuştu.
Çavuşoğlu, hidrokarbon mutabakatı hakkında yöneltilen soru üzerine, ülkelerin rastgele bir ülkeyle hidrokarbon mutabakatı yapabileceğini belirterek Mısır’ın bu bahse, “Libya’daki mevcut hükümetin müddetinin dolduğu ve artık yasal olmadığı için muahede imzalayamayacağı argümanıyla” itiraz ettiğini anımsattı.
“İmzalanan mutabakatın kendileri aleyhine olduğunu söylemiyor. Mısır’ın rahatsız olduğu mevzu, başından beri söylediği husus bizim oradaki mevcudiyetimiz” diyen Çavuşoğlu, “Biz de oradaki mevcudiyetimizin Mısır için bir tehdit oluşturmadığını; o günkü yasal hükümetin daveti ve sonraki hükümetlerin de devam ettirdiği, eğitim dahil bir işbirliğine dayandığını söylüyoruz” dedi.
“MISIR’IN TELAŞLARINI ANLIYORUZ”
Çavuşoğlu, Mısır ile Libya konusunda da daha yakın istişare ve işbirliği içinde olmak için mutabık kalındığını tabir ederek şunları kaydetti:
“Dolayısıyla birlikte çalıştıktan sonra, bizim oradaki mevcudiyetimizin ya da askeri işbirliğimizin onlara yönelik bir tehdit olmadığını onlar da görüyor. Aslında görüşmemizde şunu görüyoruz: Libya’da nedir hedefimiz, seçim değil mi? Seçim olmadan ülkede birlik beraberlik olmaz. Bir tarafı tutup da bunun mühletini uzatmaya çalışmak, oynamak gerçek bir şey değil. Biz legal hükümetlerle çalışırken, öteki taraftan ülkenin (tabii koşulları da oluşturarak) seçim yasası başta olmak üzere gerekli maddeleri çıkartarak anayasa değişikliğiyle bir arada tabanın oluşturulmasıyla bir seçime gidilmesi gerektiğini daima söylüyoruz. Aslında bu mevzularda da bir görüş ayrılığımız yok. Onların (Libya’nın doğusundaki Temsilciler Meclisi Başkanı) Akile Salih ile fazla angajmanı var, bizim ise tüm taraflarla fakat Libya’nın batısıyla biraz daha fazla angajmanımız var. Doğal Mısır’ın Libya’daki istikrarsızlıktan duyduğu tasayı anlıyoruz. Sonuçta yanı başındaki ülkenin güvenliği ve istikrarı doğal ki kıymetli.”
Çavuşoğlu, deniz yetki alanları konusunda gelecekte Mısır ile muahede imzalanırsa bunun Mısır’ın lehine olacağını, Türkiye’nin aleyhine bir şey olmayacağını vurguladı.
Mısır ve İsrail’le ilgilerin düzeltilmesinin akabinde Türkiye’nin öteki ülkelerle (Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) “ilişkileri kesin” üzere bir talebi olamayacağını lisana getiren Çavuşoğlu, “Ama burada bir işbirliği olacaksa Türkiye’nin haklarını da yedirmeyiz; herkese söylüyoruz bunu. Bizimle daima birlikte işbirliği yapsalar da tıpkı biçimde, hakça paylaşım diyoruz” dedi.
Çavuşoğlu, Erdoğan’ın AB’ye teklif ettiği Doğu Akdeniz Konferansının hakça paylaşım için çok kıymetli bir platform olacağının altını çizerek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Onlar da bilhassa Yunanistan’la bu sarsıntıdan sonra ilgilerimizin tekrar sakinleşmesinden duydukları memnuniyeti lisana getirdiler. Yani bizim Mısır’la bağlarımız yahut oburlarının onlarla bağlantıları birbirine alternatif olmamalı. Onlarla da âlâ ilgiler içinde olsunlar, bizimle de uygun bağlantı içinde olsunlar.”
“SADECE BATI İLE DEĞİL, DOĞU İLE DE GÖRÜŞÜYORUZ”
Libya’nın doğusundaki silahlı güçlerin önderi Halife Hafter’le temas hakkında konuşan Çavuşoğlu, “Biz yalnızca Batı ile değil Doğu ile de görüşüyoruz. O bölgeye Büyükelçimiz ziyarete gidiyor” dedi.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin Libya’yı bir bütün olarak gördüğünü belirterek “Bu bizim yalnızca legal hükümeti tanıdığımız gerçeğini değiştirmez” tabirini kullandı.
Libya’da Rusya‘nın da asker bulundurmasına ve sürecin hızlandırılması için Mısır’ın da dahil olduğu çoklu bir sürecin başlatılmasına ait soruya karşılık veren Çavuşoğlu, “Bir ülkede bulunan farklı ülkelerin resmi yahut özel askeri mevcudiyetinin müzakeresini yapmak bize düşmez. Lakin BM buna öncülük eder de bir plan üzerinde çalışılırsa biz ona katkı sağlarız” değerlendirmesinde bulundu.
Çavuşoğlu, Libya’da farklı güçlerin bulunduğunu, Türkiye’nin oradaki varlığının bir muahede çerçevesinde olduğunu hatırlatarak “Oradaki en legal mevcudiyet bizim askeri mevcudiyetimiz” dedi.
Her siyasi aktörün ardında az ya da çok milis kümelerin olduğunu belirten Çavuşoğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“Ülkeyi (Libya) nasıl birleştireceksin? Burada tertipli ordunun kurulması, sistemli güvenlik güçlerinin kurulması lazım. BM öncülüğünde bunlar yapılırken oluşturulacak güçlere eğitim başta olmak üzere her türlü takviyesi verebileceğimizi söylüyoruz. Şu anda aslında çok sayıda güvenlik gücüne eğitim de veriyoruz biz Libya’da. Yani bu cins katkılarımız olur, burada olumlu katkılar sağlarız lakin bir ülke askeri ve güvenlik hususlarında istediği ülkeyle işbirliği yapıp yapmama konusunda kararı kendisi verir.”
DÖRTLÜ MOSKOVA GÖRÜŞMESİ
Çavuşoğlu, Moskova’da yapılması planlanan Rusya, Türkiye, İran ve Suriye’nin katılacağı dörtlü görüşmenin ertelenmesine ait soruya, “Ruslar ‘biz bunun hazırlığını yapamadık, erteleyelim’ dediler. Fakat Suriye rejimi oradaydı, tahminen ortak karar vermişlerdir. Daha sonra ‘ileride yapacağız’ dediler, biz de ‘tamam’ dedik” karşılığı verdi.
Suriye Devlet Lideri Beşar Esad’ın Moskova’da bulunmasına ait gelen soruya karşılık veren Çavuşoğlu, iki taraf ortasındaki görüşmelere yorum yapamayacağını belirterek dörtlü görüşmenin Rusya’nın teklifi olduğunu ve Rusya’dan tarih beklediklerini kaydetti.
Çavuşoğlu, dışişleri bakanlarının görüşmesinden evvel neden bakan yardımcılarının buluştuğu sorusuna, 28 Aralık 2022’de gerçekleşen Rusya ve Türkiye’nin savunma bakanları ile istihbarat liderlerinin buluşmasında teknik hususların konuşulduğunu, artık ise siyasi bahislerin görüşüldüğünü söyledi.