Diyarbakır’ın Sur ilçesinden ve UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ndeki Hevsel Bahçeleri’nin eteğinden geçen Dicle Irmağı’nda yaklaşık 40 balık tipi yaşıyor. Dicle Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Tarık Çiçek, geçen 30-40 yılda Dicle Irmağı’na yapılan müdahaleler, baraj, evsel ve kimyasal unsurların ırmak sularına karışması nedeniyle, ırmakta yaşayan yaklaşık 40 balık çeşidinden 3’ünün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını söyledi. Dr. Çiçek, “Leopar sazanı, bodur yayın balığı ve kurt balığının sayılarında büyük oranda azalma yaşandı. İleriki basamaklarda toplu balık vefatlarıyla de karşılaşabileceğiz. Kuşağı tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan balıkları daha evvel ırmağın tümünde, artık ise yalnızca belli ve kısıtlı alanlarda görüyoruz. Sürecin devam etmesi halinde ileriki yıllarda büsbütün görülmeyecek. Son yıllardaki çevresel değişimlerle bir arada bunlardan 3 adedinin kuşağı şu anda tehlike altında. Yok olma tehlikesiyle karşı karşıyalar” diye konuştu.
Bu balıkların kısıtlı alanlarda görülebildiğini söz eden Dr. Çiçek, “Bunları daha evvel ırmağın tümünde görebiliyorken artık ırmağın yalnızca belirli kısıtlı alanlarında, daha dar bir alanda görebilmekteyiz. Süreç bu türlü devam ederse ileriki yıllarda bunları büsbütün görmeyebiliriz. Bilhassa ırmak üstünde son 30- 40 yılda büyük değişimler meydana geldi. Irmak üzerinde yapılan müdahaleler yahut barajlar olsun, ırmağın geçtiği yerlerinde evsel ve kimyasal atıkların arıtılmaması… Irmağın geçtiği yerlerde verimli topraklar var. Burada tarım yapılıyor. Gübre ve ziraî ilaçlar ırmak sularına karışmaktadır. Tüm bunları topladığınız vakit olumsuz etkenler burada yaşayan balıkları olumsuz istikamette etkiliyor” dedi.
‘TOPLU BALIK VEFATLARI GÖREBİLİRİZ’
Türlerin yaşantılarını sürdürebilmeleri için su kaynaklarının şuurlu kullanması gerektiğini, aksi durumda toplu balık ölümlerinin yaşanabileceğini söz eden Dr. Çiçek, şunları söyledi:
“Bunların hayatlarını sürdürebilmeleri için bir farkındalık gerekiyor. Doğal kaynaklarımızı gerçek ve faal bir formda kullanmamız gerekiyor. Biliyorsunuz son yıllarda kuraklık var. Kuraklıkla birlikte yağış ölçülerinde önemli bir azalma, düzensizlikler var. Kar halinde yağması gereken yağışlarda bir azalma var. Yağışların azalması demek, ırmağın su akışında önemli azalmalara neden oluyor. Bu türlü devam ederse geçen yıllarda olduğu üzere nisan ve mayıs ayları sonunda yahut ekim ayında ırmaklar ve ırmaklara bağlı olan derelerde ve çaylarda toplu balık vefatlarını görebiliriz. Toplu balık ölümlerinin nedenlerine bakacak olursak bunun sebepleri araştırılmalı. Biyolojik ve kimyasal tahliller yapılmalı lakin muhtemelen bunlar oksijensizlikten ölüyor diyebiliriz. Bu balıklar başta ırmağın etrafında yaşayan kuşlar olmak üzere öteki canlıların temel besin kaynağını oluşturuyor. Balıkların ölmesi, azalması demek, aslında kuşların da öteki canlıların da bundan olumsuz taraftan etkilenmesi demektir. Balıklar yalnızca insanların değil, birebir vakitte ırmak sistemi içerisinde yaşayan başka canlıların besin kaynağını oluşturuyor. Doğayı sevmek, doğayı korumak, su kaynaklarımızı düzgün kullanmak ve tarımda kullanılan gübre ve ilaçların ırmak sularına karışmaması lazımdır. Evsel ve kimyasal atıklar için arıtmanın olması lazım. Suların arıtılarak ırmağa verilmesi gerekiyor.”