Bir müddettir çok tartışma yaratan “Kızılcık Şerbeti” dizisinde toplumumuzda yaşanan kutuplaşma çağdaş yaşam-“muhafazakâr” ömür çatışması iki aile ortasındaki münasebetler çerçevesinde gösteriliyor. Bir yanda kızlarını tek başına yetiştirmiş olan ve onların kendi ayaklarının üstünde durmaları için büyük gayret harcayan Öğretmen Kıvılcım, öbür yanda dinine ve geleneklerine bağlı çok varlıklı bir aile ortasındaki çatışmalar çağdaş ailenin kızı Doğa’nın muhafazakar ailenin oğlu Fatih’le evlenmesiyle başlar.
SİYAH BEYAZ KARŞITLIĞI
Bu çatışma dizinin birinci kısımlarında çok keskin siyah-beyaz çizgilerle gösterilirken modernizm ya da muhafazakârlıkla ilgili bütün klişelerden de geniş çapta yararlanılıyor. Sözgelimi Kıvılcım Öğretmen doruktan bakan, sert ve otoriter tutumlarıyla dikkati çekerken muhafazakar ailedeki anne dua etme, namaz kılma ve yemek hazırlamadan öteki bir şey bilmeyen anaç bir karakteri olarak canlandırıyor. Ya da yampiri yampiri yürüyen türbanlı kızı Nursema ezikliğe tipik bir örnek verirken, Kıvılcım’ın kız kardeşi Alev açık saçık kıyafetleri, densiz halleriyle diğer bir uç oluşturuyor. O kadar ki izleyicide daha birinci anda ister istemez her şey bu kadar mı uç noktada, hiç mi gri tonlar yok sorusu oluşuyor. Dikkat çeken öbür bir nokta da muhafazakâr hayat merasimleriyle, türbanıyla, duasıyla çok doğal (yani olması gerektiği gibi) gösterilirken, çağdaş hayattaki annenin çok sertliği, kız kardeşi Alev’in dünyayı umursamazmış üzere görünen aşırılıkları güzelce yadırgatıyor. Bunun senaryodan mı yoksa oyunculuktan mı kaynaklandığını tam kestiremiyorum. Fakat dizinin ilerleyen kısımlarında, gerek olayların akışında gerek karakterlerin yoğruluşunda sertlikler yavaş yavaş törpüleniyor, öte yandan iki kültür ortasındaki çatışma yer yer komik yer yer de hüzünlü sahnelerle gelişiyor. Sözgelimi bebek odası içim hazırlanan duvar kâğıdında domuz fotoğraflarının yer almasının yarattığı aile krizi en komik sahnelerden birini oluşturuyor.
ARAFTA KALAN ‘YARIM’ KADINLAR
Konuya toplumsal cinsiyet açısından baktığımızda farklı kültürlerin çatışması ile gelişen olayların akışı muhafazakar ailenin tutuculuğunun yavaş yavaş çatlamasına yol açıyor, sözgelimi ailenin ezik kızı Nursema sınır sanatına merak salarak kendi yaratıcılığını keşfetmeye başladığı üzere kendi kesitinden olmayan birine aşık oluyor, lakin annesinin buna karşı çıkması büyük bir krize neden oluyor ya da Kıvılcım Öğretmenin kızı çağdaş gelin Çimen ile maço kocası Fatih ortasındaki çatışmaların yarattığı gelgitler, bilhassa de Fatih’in farklı konuta çıkmaya karşı koyuşu bu evliliğin bu biçimde yürüyemeyeceği izlenimini yaratıyor.
Dizinin kuşkusuz en farklı karakteri Öğretmen Kıvılcım. Onun başına buyrukluğu, sertliği, kızlarına sevgisini gereğince gösterememesi, şu sırada muvaffakiyetle süren Aldatma dizisindeki yargıç karakteri Güzide Yenersoy’u hatırlatıyor. Oradaki anne karakteri de hem çok dürüst, sorumluluk sahibi, idealist bir insan olarak gösteriliyor hem de bu bedelleri savunma ismine öylesine sert ve otoriter ki, çocukları kendilerine bir özgürlük alanı yaratabilmek için tam bir palavra sarmalının içine düşüyorlar. Öte yandan Kıvılcım da Güzide de idealist duruşlarıyla hayatın üstesinden hiç de gelemiyorlar. Zira çok zeki olsalar bile (senaristlere göre) herhalde “kadın kafalarıyla” hayatı gereğince tanımıyorlar. Bu nedenle de her iki dizide de lakin kendilerine kol kanat gerecek bir erkek sayesinde yollarının açılabileceği bildirisi veriliyor. Kısaca kendilerini erkeklerden bağımsız var eden bayanlar tolere edilseler bile olumlu bir model çizemiyorlar. Bu da ataerkil ideolojiye tipik bir örnek veriyor. Ataerkil sistemde hayatını erkekten bağımsız olarak öncelikle mesleğine adayan bir meslek bayanı hiçbir vakit olumlu bir örnek veremiyor. Böylece bir çok dizide görüldüğü üzere bayan ya erkeğe bağımlı bir hayat sürüyor ya da kendi ayaklarının üstünde dursa bile ataerkil dayatmalardan kurtulamıyor, sözgelimi çarçabuk ötekileştirilebiliyor.
GRİ RENKLER
“Kızılcık Şerbeti” yaşananlara ayna tutmak telaşıyla iki farklı ömür biçimini yan tutmadan göstermeye çalışıyor. Dizinin ilerleyen kısımlarında gri renklerin daha da tartı kazanması diziye hem daha gerçekçilik kazandıracak hem de kuşkusuz çok daha da tesirli olacaktır. Bahse toplumsal açıdan bakarsak din yüklü muhafazakâr hayatın bayana kendini gerçekleştirebileceği bir ortamı sunamadığı açık. Bu nedenle de bayanı yalnızca başörtüsüyle değil bütün bir ömür biçimiyle kapayan, dahası soluk almasına bile müsaade vermeyen bu kısır döngü kırılabilirse dizi daha da etkileyici bir boyut kazanabilir.
Öte yandan çağdaş ömrün içinde de bayanı kısıtlayan etkenleri görebiliyoruz. Sözgelimi muhafazakâr aileye gelin giden Tabiat neden daha birinci anda özgürlüğünü böylesine kısıtlayan bir kısır döngünün içine düşüyor, bu kadar bağımsız ve özgür yetiştirilmiş bir genç kız nasıl oluyor da böylesine kolay tuzağa düşebiliyor? Bunun nedeni yalnızca yaşadığı büyük aşk mı, yoksa kızlarına çok baskı yapan annesine doğal reaksiyonu mi? Anne kızlarının kendi ayaklarının üstünde durmasını istiyorsa neden onların kendi yollarını bulmalarına müsaade vermiyor? Neden bu kadar otoriter ve baskın? Bu vb. soruların mevzunun derinine inerek irdelenmesi diziyi klişelerden büyük oranda kurtaracaktır. Lakin bunun için senaristlerin toplumdaki kutuplaşmaya ayna tutma tasasının bir adım ötesine gitme hamasetini göstererek bayanın kendini gerçekleştirmesini temel alan bir bakışı benimsemeleri gerekiyor. Bunun bayanın üstündeki baskıların giderek arttığı bir ortamda bilhassa kıymetli olduğunu düşünüyorum. Şimdiye kadar izlediğimiz dizilerin neredeyse hepsinde bayanın erkeğin baskın olduğu ataerkil ve cinsiyetçi bir hayat biçiminin içinde kilitlendiğini görüyoruz. Kendi ayaklarının üstünde duran, kendi hayatını istediği üzere biçimlendiren olumlu rol modelleri pek yok. “Kızılcık Şerbeti” bayana dayatılan bu bakışı aşabilme gizil gücünü taşıyor kuşkusuz. Bundan yararlanılacak mı, yoksa bu dizi de ataerkil ideolojinin belirlediği bildik kalıpların içinde mi kalacak?