İktidara yakınlığıyla bilinen Kanal 7 televizyonunun muhabirlerinden Meryem Nas Mercan, Beşiktaş‘ta sokak röportajı sırasında mikrofon uzattığı Aylin A. isimli yurttaş tarafından reaksiyonla karşılanmıştı. Yansısı sırasında Mercan’a “Kafan hava alsın sonra konuş” dediği sav edilen Aylin A., muhabirin şikayeti üzerine süratle gözaltına alındı.
Emniyetteki süreçlerinin akabinde Çağlayan’da bulunan İstanbul Adalet Sarayı’na sevk edilen ve buradaki savcılıkta tabiri alınan Aylin A., buradaki süreçlerinin akabinde ‘hakaret’ kabahatinden isimli denetim talebiyle Nöbetçi Sulh Ceza Hakimliğine sevk edildi.
Hakimlikçe Aylin A. haftada bir sefer en yakın karakola imza atmak formunda isimli denetim koşuluyla özgür bırakıldı.
Kamuoyunda tartışma yaratan bu olay üzerinde Avukat Turan Karakaş, Cumhuriyet‘e bir değerlendirmede bulundu.
Karakaş’ın değerlendirmesi şöyle:
DEMOKRASİ HUKUK DEVLETİ DEMEKTİR. BAKALIM DEMOKRASİMİZ NE DURUMDA!
Bir ülkede demokrasinin olup olmadığını gerçeklere, gerçek olaylara bakarak anlayabiliriz. Yol göstericimiz, bilimin gösterdiği gerçekler olmalıdır. Öbür seçenek yoktur. Yalancıların laf ebelerinin pireyi deve yaparak anlatanların tuzağına düşeriz. Bir defa demokrasi gerçek temelinde yükselir. Palavraya dayalı demokrasi olmaz. Yozlaşma çürüme kokuşma olur.
Toplumsal durumumuzu gösteren üzerinde derin derin düşünülmesi gereken bir olay oldu.
OLAY ŞU:
Kanal 7 muhabiri başörtülü bayana (Meryem Nas Mercan) bir öbür bayan, “Kafan hava alsın sonra konuş” dediği savıyla gözaltına alındı.
Beşiktaş’ta geçtiğimiz günlerde bir manavda fiyatlarla ilgili haber yapan Kanal 7 muhabiri Meryem Nas Mercan, müşterilerle röportaj yapmak istedi.
Bir bayan müşteriye mikrofon uzatan muhabir itirazla karşılaştı. İsminin Aylin A. olduğu öğrenilen müşteri, Meryem Nas Mercan’a yönelik “Siz kimsiniz beni çekiyorsunuz sizi mahkemeye veririm, benden müsaade aldınız mı, sizi davalık edeceğim” formunda kelamlar sarf etti. Bunun üzerine muhabir röportaj yapmaktan vazgeçerken ortalarında tartışma başladı.
Olayın özü, özeti şu : İsminin Aylin Büyükağa olduğu öğrenilen manav müşterisi, tartışma sırasında Meryem Nas Mercan’a hitaben “Senin bence kafan hava alsın ondan sonra konuş, siz kimsiniz beni çekiyorsunuz sizi mahkemeye veririm, benden müsaade aldınız mı, sizi dava edeceğim” halinde kelamlar söyledi.
Bu kelamları söyledi diye polis bir yurttaşı karakola götürebilir mi? Götürebilirse hangi hukuk kurallarına dayanarak götürebilir? Pekala adliyeye sevk edildiğinde hangi kanıtlara nazaran sorgulanacak? Kanıtlar açık:
-Tanıklar var.
-Kamera kayıtları var.
Yani “Kafan alsın sonra konuş” kelamından öbür bir kelam ve hareket yok. Hepsi bu kadar.
Şimdi yasal duruma bakalım: Baştan söyleyeyim. Türkiye Cumhuriyeti hukukunda KAFAN HAVA ALSIN SONRA KONUŞ, kelamını cürüm sayan bir yasa hususu yok.
5237 sayılı TCK’nun 216. hususunda yer alan dini pahaları aşağılama hatası ile de bu kelamların bir ilgisi yok. Hususta halkın bir kesitinin benimsediği dini kıymetleri alenen aşağılayan kişinin, fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde altı aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılacağı öngörülmüştür. Bu türlü bir şey yok. Uzaktan yakından da ilgisi yok.
ŞEREFE KARŞI KABAHATLERLE DA HİÇBİR İLGİSİ YOK
TCK’nın İkinci Kitabı’nın Bireylere Karşı Cürümler başlıklı ikinci Kısmının sekizinci kısmında, 125-131. unsurlar ortasında düzenlenmiştir. Gurur, kişinin toplum içindeki saygınlığını söz eder. Hakaret ise, şahısları toplum içinde aşağılamak, rencide etmek, küçük düşürmektir.
2559 sayılı ve 4/7/1934 tarihli kanun “POLİS GÖREV VE SALAHİYET KANUNU VE YÖNETMELİĞİ AÇISINDAN DA KIYMETLİ HAKSIZLIKLAR BULUNMAKTADIR”
Polis, kamu sistemini şahıs, tasarruf güvenliğini sağlar. Halkın ırz, can ve malını korur. Yardım isteyenlertle yardıma muhtaç çocuk, alil ve acizlere yardım eder. -Madde 1- Polis, durdurduğu kişi üzerinde yahut aracında silah yahut tehlike oluşturan başka bir eşyanın bulunduğu konusunda kâfi kuşkunun varlığı halinde, kendisine yahut diğerlerine ziyan verilmesini önlemek emeline yönelik gerekli önlemleri alabilir. Bu hedefle kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması yahut aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeye kısımlarının açılması istenemez. (Ek cümleler: 27/3/2015-6638/1 md.) Lakin el ile dıştan denetim hariç, (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 4/5/2017 tarihli ve E.:2015/41, K: 2017/98 sayılı Kararı ile)(2) (…) Kolluk amirinin kararı yirmi dört saat içinde vazifeli hakimin onayına sunulur. Bu fıkra kapsamında yapılan araç ortalarına ait olarak bireye, arama münasebetini de içeren bir evrak verilir.
Polis, tehlikenin yahut kabahat işlenmesinin önlenmesi maksadıyla metoduna nazaran verilmiş sulh ceza yargıcının kararı yahut bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde mülki amirin vereceği yazılı buyrukla; şahısların üstlerini, araçlarını, özel kağıtlarını ve eşyasını arar; alınması gereken önlemleri alır, kabahat kanıtlarını müdafaa altına alarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu kararlarına nazaran gerekli süreçleri yapar. Husus 9-
Polis,
A) Suçüstü halinde yahut gecikmesinde sakınca bulunan öbür hallerde hata işlendiğinde yahut suça teşebbüs edildiğine dair haklarına kuvvetli iz, eser, emare yahut kanıt bulunan şüphelileri,
Yakalanan şahıslara, yakalama sebebi herhalde yazılı ve bunun mümkün olmaması halinde kelamlı olarak derhal; toplu kabahatlerde ise en geç bu şahıslar hakim huzuruna çıkarılıncaya kadar bildirilir.
Bir kabahat işlendiği yahut işlenmekte olduğu bilgisini edinen polis, olay yerinin korunması, kanıtların tespiti, kaybolmaması ya da bozulmaması için ivedi önlemleri aldıktan sonra el koyduğu olayları, yakalanan bireyler ile uygulanan önlemleri derhal Cumhuriyet savcısına bildirir ve Cumhuriyet savcısının buyruğu doğrultusunda işin aydınlatılması için gerekli soruşturma süreçlerini yapar. (Madde 13-)
“Hakaret” sayılmayan sözler nelerdir?
Beddua niteliğindeki sözler. Örneğin, “Allah senin belanı versin”, “Allah senin canını alsın”, “ Allah seni bildiği üzere yapsın”, ” Yarını göremezsin inşallah” formundaki kelamlar beddua niteliğinde kelamlar olup hakaret kabahatini oluşturmaz.
Eleştiri yahut ağır tenkit niteliğinde söz ve kelamlar. Örneğin, “dinsiz”, “imansız”, formundaki kelamlar tenkit mahiyetindedir.
Kaba hitap ve nezaket dışı söz ve kelamlar. Örneğin, bir kimseye yönelik “bilgisiz”, “terbiyesiz” , “tecrübesiz” , “siz kimsiniz lan”, “çemkirme” halindeki kelamlar kaba kelam ve hitap mahiyetinde olup hakaret cürmünü oluşturmaz.
Salt rahatsız edici söz ve kelamlar. Örneğin, “zavallı insansın”, “iki ruhlusun”, “doktora git sen ne karışıyorsun lan”, “siz çetesiniz” halindeki kelamlar rahatsız edici nitelikte olup hakaret kabahatini oluşturmaz”
“Kanunilik” prensibi bakımından (İHAS m.7; Anayasa m.38)
“Suçta ve cezada kanunilik” prensibi: Hangi aksiyonların yasaklandığı ve bu yasak aksiyonlara verilecek cezaların hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak biçimde kanunda gösterilmesi zaruridir. Ceza kuralının açık, anlaşılır ve hudutlarının muhakkak, yani öngörülebilir olması gerekmektedir. TCK m.216/3’ün çok geniş yorumlanması suretiyle, aşağılama içermeyen veyahut kamu barışını tehlikeye düşürdüğü somut formda ortaya koyulamayan sözler nedeniyle bireylerin ceza yaptırımına tabi tutulması sözkonusu prensibin YOK SAYILMASIDIR. Hatırlatmak gerekir ki, Venedik Komitesi 15.03.2016 tarihli Raporunda, TCK m.216/3’ten açılan kamu davalarının sayısında artış yaşandığını, “aşağılama” fiilinin ulusal yargı organlarınca geniş yorumlandığını, ulusal maddelerin sırf kamu sistemini şuurlu ve önemli biçimde bozan ve şiddete davet yapan yahut dinî nefreti yayan tabirleri cezalandırması gerektiğini belirtmiştir. Kurul, TCK m.216’nın büsbütün gözden geçirilmesini ve hataların hudutlarının daha bariz hale getirilmesini tavsiye etmiştir (CDL-AD(2016)002, § 42-48).
Sonuç
“TCK m.216/3 halkın bir kısmının benimsediği dini pahaların alenen aşağılanmasını fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması şartı olayımızda bulunmamaktadır. Uygulamada, “aşağılama” olarak nitelendirilmesi mümkün olmayan ve kamu barışını tehlikeye düşürdüğü gösterilmeyen niyet açıklamaları münasebet gösterilerek soruşturma açılamaz. Halkın bir kesiti tarafından beğenilen karşılanmadığı kabul edilse dahi, bu cins görüşler anayasal muhafazadan yararlanamaz. Fikir, din, vicdan ve söz özgürlükleri herkes için eşit kıymettedir. Halkın çoğunluğu tarafından benimsenen inanç ve niyetler karşısında, azınlıkta kalan görüşlerin ceza tehdidi altında bırakılması demokratik ve laik bir hukuk devleti prensibi ile bağdaşamaz.
Aylin A.’ya yapılan polis süreci hukuka karşıttır.
Aylin A’ nın söylediği kelamı cezalandıran hiç yasa unsuru hukukumuzda yoktur.
Yapılan hukuk devleti prensibine terstir.